Dnia 2 czerwca 2020 r. Urząd Komisji Nadzoru Finansowego („UKNF”) opublikował stanowisko („Stanowisko”) dotyczące stosowania kwestionariusza ankietowego przez banki wobec instytucji sektora usług płatniczych, mającego w założeniu służyć bankom do oceny poziomu realizacji obowiązków związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu w instytucjach płatniczych, zamierzających otworzyć rachunek w danym banku.
Elementem przyjęcia Stanowiska przez UKNF jest uznanie przez organ nadzoru, że relacja bank – instytucja płatnicza stanowi relację korespondencką w rozumieniu art. 2 ust. 2 pkt 18 lit. b Ustawy AML.
Polska Organizacja Niebankowych Instytucji Płatności („PONIP”) dysponuje opinią prawną, z której bezsprzecznie wynika, że relacji krajowej instytucji sektora usług płatniczych z bankiem nie można uznać za korespondencją.
Pełna treść opinii dostępna jest dla Członków PONIP.
Podsumowanie opinii.
• Banki w Polsce nie powinny uznawać relacji z instytucją sektora usług płatniczych mającą swoją siedzibę w Polsce za relację korespondencką. W obszarze tym zachodzą uzasadnione wątpliwości prawne co do możliwości uznania relacji w obecnej postaci do krajowych relacji na linii bank – instytucje sektora usług płatniczych za korespondenckie ze względu na fakt, że w założeniu ustawodawcy dotyczą one jedynie relacji transgranicznych.
• Komunikat i Stanowisko podmiotowo odnoszą się ogólnie do instytucji sektora usług płatniczych. Krajowe instytucje płatnicze są tylko jednym z potencjalnych adresatów zastosowania komunikatu. Komunikat przewiduje różne instrumenty prawne i różne przesłanki ich zastosowania.
• W zakresie relacji korespondenckich komunikat bazuje na rekomendacji FATF. Rekomendacje FATF dotyczące relacji korespondenckich bezwzględnie odnoszą się tylko do relacji transgranicznych. Komunikat wprost cytuje rekomendację FATF, z której wynika, że tylko transgraniczna relacja stanowi relację korespondencką.
• Skoro instrument prawny „zgoda członka zarządu” bazuje na rekomendacji FATF, instrument ten stosuje się do tych podmiotów spośród adresatów komunikatu, które spełniają przesłanki rekomendacji. Oznacza to, że instrument „zgoda” stosowany może być jedynie do otwierania rachunków dla zagranicznych instytucji sektora usług płatniczych.
• Komunikat w żadnym miejscu nie wskazał jednoznacznie, aby intencją UKNF było przełamanie zasady transgraniczności rekomendacji FATF wobec instytucji krajowych, a intencji takiej nie można domniemywać.
W przypadku instytucji krajowych instrument wymóg zgoda powstaje zatem nie podmiotowo (czyli nie z samego statusu krajowego dostawcy usług płatniczych), a dopiero w razie zachodzenia konkretnych okoliczności wskazujących na ryzyko AML/CT analogiczne do ryzyka w relacji transgranicznej.
• UKNF jednoznacznie wskazuje na nieobowiązkowy charakter Stanowiska. PONIP oczekuje, iż te banki, które zdecydują się na stosowanie zasad proponowanych w Stanowisku instrument „zgoda” rozważać będą jedynie do relacji transgranicznych. Zachowanie takie będzie w pełni zgodne z treścią Stanowiska i rekomendacjami FATF.
• PONIP jednocześnie podkreśla, że art. 4 ust 8 UUP jest przepisem szczególnym wobec przepisów AML i ma pierwszeństwo co do normy prawnej z niego wynikającej. Stanowisko samo w sobie nie jest samodzielną i wystarczającą podstawą do odmowy prowadzenia rachunku. Dla odmowy takiej nie wystarcza wskazanie ewentualnej niezgodności z zasadami określonymi w Stanowisku (przykładowo brak informacji objętych tajemnicą przedsiębiorstwa dostawcy usług płatniczych).
Ewentualna niezgodność z tymi zasadami uzasadnia odmowę prowadzenia rachunku wyłącznie gdy przyczyna niezgodności jest samodzielną (niezależną od komunikatu) przeszkodą dla prowadzenia rachunku dla dostawcy usług płatniczych w świetle zasady obiektywności, niedyskryminacji i proporcjonalności z tego przepisu.
• Przyczyną odmowy prowadzenia rachunku bankowego, która powinna być zakomunikowana przez bank KNF, nie może być sama niezgodność ze Stanowiskiem, a musi wprost wskazywać okoliczności wskazujące na ekscesywne ryzyko AML/CT.
• PONIP przypomina, że obowiązujące w prawie UE podejście na zasadzie oceny ryzyka (risk based approach) w żadnym zakresie nie wymaga od instytucji finansowych wykluczania relacji z całą kategorią jakichkolwiek kontrahentów (AML de-risking), ryzykiem należy zarządzać na poziomie konkretnego kontrahenta (AML risk management) – por ESAs’ Joint Risk Factors Guidelines 2017).